Na predlog Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, Odlukom vlade Republike Srbije od 29.01.2021. godine, „Centralna zona Novog Beograda“ dobila je status kulturnog dobra-prostorno kulturno-istorijske celine.
ODLUKA O ZAŠTITI BLOKA
Posle Drugog svetskog rata novi Generalni urbanistički plan Beograda iz 1950. godine akcenat je stavio na širenje Beograda preko Save i izgradnju Novog Beograda. Nastupio je desetogodišnji period obeležen brojnim konkursima i radom kako pojedinaca tako i projektantskih timova što je za posledicu imalo izgradnju prvih „eksperimentalnih“ stambenih Blokova 1 i 2 (1958) prema projektu arhitekte Branka Petričića, a potom i preostalih devet stambenih blokova Centralne zone prema projektima tima koji su činili Leonid Lenarčić, Milutin Glavički, Milosav Mitić, Dušan Milenković i Uroš Martinović. „Centralnu zonu Novog Beograda“ čini devet simetrično raspoređenih blokova 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30.
Središnja tri bloka 24, 25 i 26 nisu realizovani prema prvim detalјnim urbanističkim planovima i danas čine zaštićenu okolinu prostorne kulturno-istorijske celine. Ovi blokovi su originalno zamišlјeni kao tri glavna trga Novog Beograda, svečani, centralni i stanični koji bi formirali Centralni prospekt između Železničke stanice Novi Beograd i Palate SIV-a, po kojem čitav prostor danas nosi naziv. Od ideje formiranja tri trga se usled ekonomskih i političkih okolnosti ubrzo odustalo pa je prostorom Centralne zone preovladalo stanovanje sa osnovnim funkcionalnim sadržajima.
Na polјu konstrukcije i materijala, prvi put je u Beogradu i SFRJ primenjen sistem prefabrikacije, IMS sistem Branka Žeželјa, koji je pružao mnogo veće mogućnosti, nego tradicionalni tip gradnje i livenja betona na licu mesta, odnosno izgradnju mega-struktura uz korišćenje betonske panel konstrukcije što je vremenom dovelo do ekspanzije autorske arhitekture i urbanizma kao i građevinarstva u tehnološkom i inovacionom pogledu. Svi segmenti arhitekture, od projektovanja do realizacije, ukazuju na složenost procesa izgradnje zasnovanim na međunarodnim standardima posleratne moderne, ali i na ekonomskim faktorima posleratnog perioda.
Moderna urbana struktura Centralne zone doprinela je kvalitetnom povezivanju istorijskih centara Beograda i Zemuna. S obzirom na njenu specifičnu poziciju u odnosu na oba grada, ova zona je od posebnog značaja ne samo za Novi Beograd, već predstavlјa i jedan od najznačajnijih delova šireg područja Beograda.
Prvu nagradu za izgradnju blokova 22 i 23 na konkursu 1968. godine dobili su Božidar Janković, Branislav Karadžić i Aleksandar Stjepanović. Njihova filozofija projektovana stanova zasnivala se na fleksibilnosti osnove stana, postavljanjem pomičnih pregrada, kako bi se prostor lako transformisao. Tako je nastala „beogradska škola stanovanja“, koja je tekovina stambene politike vojske i državnih organa.
Zbog specifičnog rešenja fasadnih elemenata, koji formiraju svojevrsnu betonsku rešetku na fasadama objekata u blokovima 22 i 23, ovaj pravac u arhitekturi i graditeljstvu nazivan je i „betonskim barokom“. Zbog snažne ekspresivnosti i velike upotrebe betona, zahvaljujući kojima su stvorene upečatljive strukture, ova dva bloka smatraju se urbanim reperima Centralne zone Novog Beograda.